مسجد کبود تبریز، یکی از شگفت‌انگیزترین مساجد و جاذبه‌های تاریخی ایران است که به عنوان یک نمونه برجسته از معماری اسلامی محسوب می‌گردد. این مسجد، جزو اصلی‌ترین جاهای دیدنی تبریز محسوب می‌شود و یادگاری از دوران حکومت قراقویونلوهاست. معماری این بنا با کاشی‌کاری‌های آبی چشم‌نواز خود، در دنیا کم‌نظیر است و بخشی از هویت، تاریخ و تمدن اسلام در ایران را به نمایش می‌گذارد. اگر قصد سفر به تبریز را دارید، پیشنهاد می‌کنیم فرصت بازدید از مسجد کبود را از دست ندهید.
فهرست مطالب
تاریخچه مسجد کبود تبریز
در سال ۸۷۰ هجری قمری (۸۴۵ هجری شمسی)، به دستور سلطان ابوالمظفر جهانشاه، یک عمارت وسیع به نام مظفریه ساخته شد. این عمارت، که براساس کتیبه‌ای نصب شده بر سردر ورودی آن قدمتی ۶۰۰ ساله دارد، بخشی از مجموعه باشکوه این ساختمان به شمار می‌آید.
در زمان ساخت، مسجد کبود تبریز یک مجموعه‌ای با بخش‌های گوناگون و کاربری گسترده بوده است، اما متأسفانه بسیاری از این بخش‌ها به مرور زمان از بین رفته‌اند. بیشترین آسیب به مسجد کبود تبریز در سال ۱۱۹۳ هجری قمری و بر اثر زلزله وارد آمد که در این حادثه به جز سردر ورودی و پایه‌های مسجد، مابقی قسمت‌ها تخریب شدند. پس از مدتی، کار مرمت و بازسازی این بنای حیرت‌انگیز از سال ۱۳۱۸ هجری شمسی آغاز و تا سال ۱۳۵۵ ادامه یافت. همچنین، پس از انقلاب اسلامی، نوسازی تزئینات داخلی و کاشی‌کاری‌های زیبای مسجد در دستور کار قرار گرفت و در حال حاضر نیز بخش‌هایی از آن در حال مرمت می‌باشند.
معماری مسجد کبود تبریز
مسجد کبود تبریز به سبک ترکیبی از معماری اسلامی و آذری ساخته شده است و می‌توان آن را با معماری مسجد گوهرشاد در مشهد مقایسه نمود؛ زیرا هر دو بنا در یک دوره تاریخی احداث شده‌اند. برای ساخت مسجد کبود، از آجر و سنگ مرمر استفاده شده است و آن به صورت بنایی چهارگوش و مربعی طراحی شده است. در میان پلان مربعی این مسجد یک حوض قرار گرفته و اطراف صحن شبستان‌ها ساخته شده‌اند.
در احداث این مسجد، تطابق با اقلیم و شرایط آب و هوایی تبریز لحاظ شده است و بخش‌های مختلف آن، به ویژه صحن و شبستان‌ها، در تمام فصول سال قابل استفاده هستند. بنای اصلی مسجد با ستون‌هایی که ۱۲ متر از یکدیگر فاصله دارند، در مقابل صحن و رو به قبله قرار گرفته است. در گذشته، بالای این بنای اصلی یک گنبد آجری وجود داشته که در اثر زلزله تخریب شد و اکنون گنبد جدیدی جایگزین آن شده است. همچنین، گنبدی کوچک در زیر گنبد اصلی داخل بنای مسجد وجود دارد که از زیبایی حیرت‌انگیزی برخوردار است.
قسمت‌های مختلف مسجدکبود تبریز
مسجد کبود، که از مهم‌ترین جاذبه‌های استان آذربایجان شرقی به شمار می‌رود، دارای بخش‌های مختلفی است که عبارتند از:
قسمت رواق جنوبی مسجد
این مسجد در گذشته دارای نه گنبد بوده است. گنبد اصلی بزرگ‌تری را بر روی صحن اصلی تاکنون دارا بوده و گنبد دیگری نیز بر روی صحن کوچک‌تری در قسمت جنوبی وجود داشته است. همچنین هفت گنبد دیگر نیز روی شبستان‌های شرقی و غربی مسجد قرار داشته‌اند.
در صحن اصلی این مسجد، یک راه‌پله‌ای قرار دارد که به ایوان‌هایی منتهی می‌شود و از آن می‌توان به صحن اصلی نیز نگاه کرد.
سردابه
در طول فرآیند بازسازی مسجد کبود تبریز، سردابه‌ای در داخل مسجد کشف شد که دو مقبره در آن وجود داشت. احتمالاً این دو مقبره به جهانشاه و دخترش تعلق داشته است. با این حال، امروزه هر دوی این مقبره‌ها خالی هستند و هیچ پیکری در آن‌ها یافت نشده است. با توجه به اطلاعات تاریخی که ثبت شده، این مکان به عنوان محل دفن پس از مرگ جهانشاه و دخترش شناخته می‌شود، اگرچه هم‌اکنون هیچ مدرک تاریخی از دفن آن‌ها در اینجا باقی نمانده است.
فضای داخلی گنبد اصلی
اگرچه چیزی از گنبد اولیه این بنا باقی نمانده است اما هنوز هم قسمت‌هایی از کاشی‌های لاجوردی به همراه طلا نگاه هر بیننده‌ای را مبهوت خود می‌کند.
شبستان و محراب
در بخش‌هایی از شبستان مسجد کبود تبریز (که قسمتی از مسجد است که مسقف است و دارای ستون‌ها و طاق‌های پی‌در‌پی است که به صورت موازی پشت هم قرار گرفته‌اند) هنوز هم می‌توان سنگ‌های فیروزه‌ای را مشاهده کرد. سقف این بنا نشان می‌دهد که از آجر با پیروی از سبک آذری ساخته شده است. در قسمت محراب مسجد، کاشی‌کاری‌هایی وجود دارد که با آیاتی از قرآن زینت‌بخشی شده‌اند، اگرچه قسمت اعظمی از آن تخریب شده است، اما با این وجود این وضعیت نوید بنایی باشکوه و زیبا را می‌دهد که وصف زیبایی‌های آن در کلام نمی‌گنجد.
مسجد کبود تبریز کجاست؟
مسجد آبی یا مسجد کبود، یک بنا تاریخی و زیبا است که در خیابان امام خمینی در شهر تبریز و در مرکز شهر قرار دارد. برای دسترسی به این مسجد تاریخی می‌توانید به میدان شهید بهشتی یا میدان ساعت مراجعه کنید. مسجد کبود در حدفاصل این دو میدان و در نزدیکی پارک خاقانی قرار دارد.
آدرس مسجد کبود تبریز: تبریز، خیابان امام خمینی، نرسیده به میدان شهید بهشتی، جنب پارک خاقانی.
